خروج آمریکا از برجام در حالی صورت گرفت که اروپایی‌ها تمام تلاش خود را جهت منصرف کردن ترامپ از این تصمیم به‌کار گرفتند. به‌طور مشخص آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و بوریس جانسون، وزیر خارجه انگلیس با رئیس‌جمهور آمریکا برای این منظور دیدار کردند.
بدون شک پیش از این هم اقدامات و مذاکرات غیرعلنی از طرف اروپا برای تداوم حضور آمریکا در برجام صورت گرفته بود. با وجود این، ترامپ تصمیم خود برای خروج آمریکا از برجام را بدون توجه به خواسته اروپایی‌ها اعلام کرد؛ این اقدام ترامپ به مثابه توهین و تحقیر اروپایی‌ها از طرف آمریکا تلقی می‌شود. مسئله‌ای که بیشترین لطمه را به روابط تاریخی آمریکا و اروپا وارد کرد.
اصرار اروپایی‌ها برای حفظ برجام از چند منظر موضوعی مهم در جایگاه مناسبات بین‌المللی است و همین عوامل باعث شد به‌رغم خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، 3 کشور اروپایی از مجموعه 1+5 برای تداوم آن در مقابل آمریکا ایستادگی کنند:
اول اینکه اروپا در شکل‌گیری این توافق نقش مهمی ایفا کرد و حتی قبل از ورود آمریکا به مذاکرات هسته‌ای، 3 کشور اروپایی در خط مقدم مذاکره با ایران قرار داشتند. از این منظر برجام به‌عنوان یک رویداد دیپلماتیک تاریخی و تأثیر‌گذار برای آنها مهم است.
دیگر اینکه از دیدگاه اروپا با خروج آمریکا از برجام احتمال تشدید نزاع و وقوع جنگ در منطقه افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی منافع اقتصادی و امنیتی اروپا بیش از آمریکا در معرض مخاطره قرار خواهد گرفت.این امر در محاسبات اروپا در شرایط نوین جهان موضوعی مهم است.
سومین عامل، بی‌اعتنایی آمریکا به‌نظرات متحدان اروپایی در خروج از برجام بود. از منظر اروپا این رویداد اولا بی‌اعتنایی آشکار آمریکا به توافق چندجانبه‌ای است که از پشتوانه قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد برخوردار است و ثانیا اقدام ترامپ به مثابه توهین و تحقیر 3 کشور اروپایی بود.
اکنون این سؤال مطرح است که اروپا تا کجا در کنار ایران و در مقابل آمریکا خواهد ایستاد؟ در پاسخ به این سؤال باید چند نکته را مورد توجه قرار داد:
1- روابط آمریکا و اروپا در مقایسه با روابط اقتصادی ایران و اروپا برای اروپایی‌ها بسیار مهم‌تر است. این روابط میان ایران و اروپا در حدود 30میلیارد دلار و در میان آمریکا و اروپا حداقل 1000میلیارد دلار است. همین مسئله اراده اروپایی‌ها برای مقابله با آمریکا را سست خواهد کرد.
2- مسئله بعد، مسئله وابستگی امنیتی اروپا به آمریکاست؛ هنوز بخشی از امنیت اروپا در گروِ حمایت آمریکاست و تعداد قابل توجهی از نیروهای نظامی آمریکا در آلمان حضور دارند.
3- با توجه به نظام اقتصادی حاکم بر اروپا، شرکت‌های اروپایی از استقلال نسبی برخوردار هستند. به این معنی که منافع شرکت‌ها الزاما به منافع دولت‌ها گره نخورده است. از این نظر احتمالا حتی درصورت استمرار مواضع اروپا در حمایت از برجام، فشار آمریکا بر شرکت‌های اروپایی با حربه تحریم، مانع جدی همکاری آنها با ایران خواهد بود.
با این همه شجاعت اروپا در مخالفت با تصمیم اخیر ترامپ و ایستادن آنها در کنار ایران را باید مهم ارزیابی کرده و از همه امکانات برای تداوم آن بهره جست و آسیب‌پذیری اروپا در مقابل آمریکا را تا حد امکان کاهش داد. باید توجه داشت که با وجود اختلاف‌نظرهای موجود میان آمریکا و اروپا درباره برجام، آنها در برخی موضوعات مانند فعالیت موشکی ایران و نفوذ ایران در منطقه نقطه‌نظر و نگرانی‌های مشترکی دارند.
آنچه برای ایران دارای اهمیت است این است که بتواند مسئله برجام را از این موارد تفکیک کند و درخصوص این موضوعات با اروپا به گفت‌وگو بنشیند. ایران باید توجه داشته باشد عدم‌تفکیک برجام از این موضوعات، اروپا را به سرعت از ایران دور و مواضع آمریکا و اروپا پیرامون مسائل غیربرجامی به یکدیگر نزدیک خواهد شد. همچنان‌که شاهد بودیم در روزهای گذشته و همزمان با تشدید بحران در سوریه میان ایران و اسرائیل، اکثر کشورهای اروپایی علیه ایران موضعگیری کردند.
تداوم این روند می‌تواند منجر به جدایی کامل اروپا از ایران شود. در برنامه تأثیر‌گذاری بر مواضع اروپا و دور کردن آنها از ایران، عوامل و بازیگران دیگری هم در حال نقش‌آفرینی هستند؛ رژیم اسرائیل با درک این مسئله، با هدف قرار دادن مواضع ایران در سوریه تلاش می‌کند ایران را عصبانی و وادار به اقدام تلافی‌جویانه کرده و از این طریق به درگیری بکشاند.
عربستان سعودی بازیگر دیگری است که برای افزایش تنش و تأثیر‌گذاری بر مواضع اروپا و تندتر کردن آمریکا در مواجهه با ایران نقش‌آفرینی می‌کند. در این شرایط خنثی‌سازی آتش‌افروزی اسرائیل برای ما بسیار مهم است و ضروری است صبورانه با مسائل پیش آمده مواجه شویم. با وجود تلاش ما برای حفظ اروپا حتی اگر نتواند منافع حداکثری ایران در برجام را تامین کند، اما حفظ منافع حداقلی کشورمان در این شرایط حائز اهمیت است و ضروری است اتخاذ تصمیم در این شرایط بسیار حساس در کانون توجه تصمیم‌گیران کشور قرار گیرد.
نظر شما